Positiespecifieke ontwikkeling – waarom een vroege specialisatie riskant is
- Talentcode
- 0
- Posted on
De een speelt op z’n negende al “altijd rechtsback”, de ander wil op z’n elfde alleen nog spits zijn. Vroeg specialiseren lijkt efficiënt: je traint gericht, wordt beter in je rol. Maar steeds meer jeugdtrainers en opleiders waarschuwen: “Te vroeg vastleggen is funest voor de ontwikkeling.” Waarom eigenlijk?
Het gemak van hokjes
Voetbal is overzichtelijker met posities. Trainers weten wie wat doet, spelers kennen hun rol, ouders kunnen het volgen. Dus is het verleidelijk om kinderen al vroeg te ‘plaatsen’: Jelle is een centrale verdediger, Finn een keeper, Amir een creatieve tien. Maar kinderen van tien zijn geen mini-professionals. Hun lichaam, inzicht en motoriek zijn nog volop in ontwikkeling – en dat geldt net zo goed voor hun voetbalidentiteit.
“Een kind dat op z’n tiende rechtsback is, had op z’n twaalfde misschien een geweldige spelmaker kunnen zijn,” stelt jeugdtrainer René van Dongen. “Maar als hij nooit in het centrum speelt, weet je dat niet.”
Wat de wetenschap zegt
Sportwetenschappelijk onderzoek laat zien dat vroege specialisatie – het langdurig trainen in één positie of sport zonder variatie – het risico verhoogt op:
- fysieke overbelasting
- mentale uitputting
- afhaken of uitval bij tegenslag
Daartegenover staat de kracht van diversiteit: spelers die in hun jeugd meerdere posities of zelfs meerdere sporten doen, blijken flexibeler, creatiever en weerbaarder.
“De beste middenvelders zijn vaak spelers die ook als verdediger of aanvaller hebben gespeeld,” aldus performance coach Suzan Brands. “Ze begrijpen het spel vanuit verschillende hoeken.”
Wat gebeurt er als je rouleert?
Spelers die wisselende posities spelen, ontwikkelen:
- Ruimtelijk inzicht: ze leren het spel lezen vanuit meerdere perspectieven.
- Aanpassingsvermogen: ze leren omgaan met onzekerheid en nieuwe rollen.
- Technisch veelzijdigheid: een linksback die ook op het middenveld speelt, leert onder druk handelen én opbouwen.
Dat levert op termijn intelligentere spelers op – én betere teamspelers. Want ze begrijpen de taken van hun teamgenoten.
En de keeper dan?
Keepers zijn de uitzondering. Hier ligt specialisatie vaak eerder, mede door de andere techniek en mindset. Toch pleiten veel jeugdopleidingen ook hier voor variatie tot een jaar of 10. “Laat ze eerst lekker meespelen,” zegt keeperstrainer Ivar. “Ze leren daardoor hun voeten gebruiken, spelinzicht ontwikkelen én krijgen plezier in het spel.”
De weerstand komt vaak van buiten
Spelers zelf kunnen zich vastklampen aan ‘hun’ positie. Ouders ook. Als een trainer een kind dat altijd spits speelt een keer centraal zet, kan de vraag snel komen: “Waarom mag hij niet op zijn eigen plek?” Dat vraagt om goede communicatie. Trainers moeten uitleggen waarom variatie geen straf is, maar een kans.
Een mooie manier om weerstand te verminderen is werken met ‘spelrollen’ in plaats van posities. Zo ligt de nadruk op functie (opbouwen, druk zetten, creëren) en niet op vaste zones.
Wanneer wél specialiseren?
Vanaf ongeveer 14 jaar ontstaan bij veel spelers duidelijke voorkeuren. Hun lichaam is verder ontwikkeld, hun spelinzicht groeit, en ze laten in bepaalde rollen meer rendement zien. Dán wordt specialisatie functioneel. Maar ook dan is af en toe switchen waardevol, zeker in de opleiding.
Conclusie
Vroege positiespecialisatie lijkt logisch, maar remt de ontwikkeling van het totale voetballende vermogen. Door spelers in de breedte op te leiden – letterlijk en figuurlijk – geef je ze een steviger fundament mee voor de toekomst. Zoals Van Dongen zegt: “Wie op zijn tiende ‘alles’ gespeeld heeft, weet op z’n zestiende pas echt waar hij het best tot zijn recht komt.”